۴ حقیقت جالب در مورد شیرآلات بهداشتی!

ممکن است شیرآلات آنقدر عادی و در دسترس باشد که دیگر به این فکر نکنید که روزی وجود نداشته اند یا مانند امروز بهینه نبوده اند. استفاده از لوله کشی جهت هدایت آب به فواره ها و محل های اقامت به حدود 700 سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد. چطور این سیستم به شیرآلات امروزی تبدیل شد؟ چرا نام شیرآلات برای این تجهیزات انتخاب شد؟ چرا آب سرد در سمت راست شیر در نظر گرفته شد؟ و ... در ادامه حقایقی جالب در مورد شیرآلات بهداشتی و مسیر تکامل آن ها آورده شده است.

اولین شیرآلات چطور اختراع شد؟

بررسی ها نشان داده است که استفاده از لوله های سربی و شیرهای مرمرین و نقره ای از 1000 سال قبل از میلاد تا 476 سال بعد از میلاد رواج داشته است. در دوران باستان (700 سال پیش از میلاد مسیح) برای رساندن آب به قصرهای سلطنتی و خانه های خصوصی افراد ثروتمند از لوله کشی استفاده می شد و طبق تحقیقات در قصرها شیرهایی از جنس طلا، نقره و سنگ مرمر نیز وجود داشت. در قرن ۴ میلادی نیز رومیان از لوله کشی و شیرآلات برای دسترسی به آب در حمام های عمومی، خصوصی و آب انبارها بهره می برده اند. در مقاله تاریخچه شیرآلات این موارد با جزئیات بیشتری بررسی شده است.

پیشرفت ها به جایی رسید که شیر آب به بخش جدایی ناپذیر خانه ها تبدیل شد. البته، نه به شکل امروزی! در گذشته، شیر آب سرد و گرم خروجی واحدی نداشتند و آب خروجی از عَلَم مستقل هر کدام یا یخ بود و یا داغ. در سال 1937 میلادی یک دانشجو در شهر سیاتل آمریکا، به نام آل موئن، دست خود را زیر شیر آب داغ سوزاند. این مسأله باعث شد ایده طراحی شیرآلات امروزی (دارای یک خروجی آب واحد) در ذهن او شکل بگیرد؛ که البته در ابتدا مورد قبول واقع نشد. بالآخره در سال 1945 موفق شد شیرآلاتی با عملکرد قابل قبول طراحی کند. او کسی نیست جز مؤسس شرکت شیرآلات موئن. اختراع او موجب شد تا کاربران بتوانند دمای آب خروجی از شیر را، مطابق با نیاز خود،‌ تنظیم نمایند. امروزه شیرآلات به صورت ست شیرآلات در صدها طرح و رنگ در اختیار مصرف کنندگان قرار دارد.

ست شیرآلات، به طور معمول، شامل چهار بخش شیر روشویی، شیر توالت، شیر حمام و شیر ظرفشویی است. علاوه بر این بخش ها، برخی از انواع ست شیرآلات دارای شیر روشویی پایه بلند یا متحرک و شیر ظرفشویی دو منظوره، فنری و یا شاوری نیز هستند. در زمان خرید شیرآلات با تنوع قیمت ست شیرآلات ارزان تا لاکچری روبرو هستید و می توانید متناسب با بودجه ای که در نظر گرفته اید ست شیرآلات مورد نظر خود را انتخاب کنید. تنوع طرح و مدل شیرآلات بهداشتی نیز گسترگی بالایی دارد. بعضی از مدل ها منحصر به فرد و غیر کپی هستند و حتی طرح صنعتی آن ها ثبت شده است.

نام شیرآلات از کجا آمده است؟

همانطور که گفته شد درقصرها، آب نماها و فواره ها از سرشیرهایی از جنس مرمر،‌ نقره و ... استفاده می شد. دلیل این موضوع اهمیت شیر جنگل به عنوان نماد قدرت در دوران باستان بود که مهار آن قدرت بسیار را نشان می داد. پس، استفاده از بدن و سر شیر در بناها و آب نماها رایج بود. حتی اهرم یا دستگیره قطع و وصل جریان آب نیز مزین به نمای شیر بود. در نتیجه اصطلاح باز و بسته کردن شیر پدیدار شد و تا به امروز مورد استفاده قرار گرفت. نام شیرآلات نیز از همین جا ریشه گرفته است و به معنی تجهیزاتی مانند شیر است.

چرا کنترل آب سرد در شیرآلات از سمت راست انجام می شود؟

پیش از آنکه امکان استفاده از آب گرم به واسطه شیرآلات امکان پذیر شود تنها جریان آب سرد بود که از شیر آب جاری می شد. آب سرد به واسطه یک پمپ دستی از شیر خارج می شد و در اختیار کاربر قرار می گرفت. از آنجا که بیشتر افراد راست دست بودند، دسته پمپ در سمت راست قرار داشت. پس از آنکه شیرآلات تکامل بیشتری پیدا کرد دسته پمپ به دستگیره تبدیل شد و در جای پیشین خود (سمت راست) باقی ماند. کم کم آب گرم نیز به این مکانیزم اضافه شد و در سمت چپ شیرآلات قرار گرفت. در شیرآلات اهرمی امروزی نیز کنترل آب سرد با چرخاندن دسته اهرمی به سمت راست و کنترل آب گرم با چرخاندن دسته اهرمی به سمت چپ انجام می شود.

تولید شیرآلات در ایران از چه سالی آغاز شد؟

در یک بررسی که توسط مجله صنعت آبکاری انجام شد و طی مصاحبه های با پدران صنعت شیرآلات در ایران مشخص شد سندی رسمی برای ساخت و استفاده از شیرآلات در ایران باستان و قبل از سال 1340 وجود ندارد.

اما شواهدی حاکی از استفاده از شیرآلات پیش از سال 1340 شمسی در ایران است. مانند شبکه های آب و فاضلاب پیشرفته در تخت جمشید که نشان از بهره گیری از دانش مصریان و رومیان و همچنین نوآوری های سازندگان آریایی این بناست. علاوه بر این، ظرافت و جزئیات برخی قطعات مفرغی تولید شده در سده های پیش از ساخت تخت جمشید نشان دهنده این است که دانش فنی مورد نیاز، مانند ریخته گری، جهت تولید انواع شیرآلات موجود بوده است. همچنین، آب انبارهای بسیار قدیمی،‌ مربوط به سال 1225 شمسی در تهران، و یا خانه کلاهدوزها در یزد،‌ مربوط به 1266 شمسی، دارای شیرآلات بوده اند. نکته دیگر مربوط به اولین حمام دوشی تهران است که در سال 1298 مورد بهره برداری قرار گرفت. این حمام نیز متفاوت از خزینه های سنتی و دارای شیرآلات و دوش حمام بود. برخی پیشکسوتان نیز شاهد تولید شیررآلات در سال های 1310 بوده اند. البته تعداد ناچیزی شیرآلات نیز از کشورهای اروپایی و روسیه به ایران وارد می شده است که بیشتر مردم امکان خرید آن ها را نداشته اند. در نتیجه خانه ها و اماکن عمومی بیشتر مجهز به شیرآلات تولید داخل بوده اند.

در این جمع بندی ۴ حقیقت جالب در مورد شیرآلات بررسی شد: تاریخچه تولید شیرآلات در جهان و ایران،‌ علت انتخاب نام شیرآلات برای این تجهیزات و علت قرار گرفتن اهرم تنظیم آب سرد در سمت راست شیر. حاصل تمام این تغییر و تحولات وجود انواع شیرآلات بهداشتی و ساختمانی با انواع قیمت شیرآلات در بازار امروز ایران است که بخش اعظم آن توسط تولیدکنندگان ایرانی عرضه می شود.