تست التراسونیک UT و رادیوگرافی RT

در بازرسی‌های غیرمخرب (NDT)، انتخاب روش مناسب با توجه به نوع قطعه، شرایط پروژه و محدودیت‌های زمانی و مالی اهمیت حیاتی دارد. دو روش پرکاربرد در این حوزه، بازرسی التراسونیک (UT) و رادیوگرافی صنعتی (RT) هستند. انتخاب صحیح بین این دو می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش هزینه‌ها، افزایش دقت، و حفظ ایمنی پروژه داشته باشد.

بخش اول: تعریف و اصول تست التراسونیک (UT)

بازرسی التراسونیک روشی است که با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا (MHz 0.5 تا MHz 20) نقص‌های داخلی مواد مانند ترک‌ها، خلل، شکاف‌ها یا ناپیوستگی‌های حجمی را شناسایی می‌کند.

تجهیزات مورد استفاده:

• دستگاه UT دیجیتال


• پروب‌های مستقیم و زاویه‌دار (45°، 60°، 70°)


• بلوک‌های کالیبراسیون (V1، V2، DAC Block)

مزایا:

• بدون نیاز به ایزولاسیون و ایمنی خاص


• توانایی تعیین عمق و نوع عیب


• نمایش نتایج به‌صورت آنی


• هزینه پایین‌تر نسبت به RT در بسیاری موارد

بخش دوم: تعریف و اصول تست رادیوگرافی (RT)

رادیوگرافی صنعتی با استفاده از پرتوهای ایکس یا گاما از قطعه عبور داده و تصویر آن را روی فیلم یا دتکتور دیجیتال ثبت می‌کند. این روش برای کشف نقص‌های حجمی داخلی کاربرد دارد.

تجهیزات رایج:

• منبع پرتو (ایریدیوم-192، کبالت-60، ژنراتور پرتو X)


• فیلم رادیوگرافی یا دستگاه دیجیتال (DR)


• تاریک‌خانه یا سیستم تفسیر دیجیتال

مزایا:

• تصویر قابل‌نگهداری و بررسی توسط دیگر ناظران


• مناسب برای کشف نقص‌های حجمی بزرگ


• بخش سوم: مقایسه فنی UT و RT


• ویژگی‌ها التراسونیک (UT) رادیوگرافی (RT)


• سرعت بالا متوسط تا کم


• ایمنی نیاز به مراقبت کم نیاز به ایزولاسیون شدید


• هزینه نسبتاً پایین‌تر بالاتر به دلیل فیلم و تجهیزات


• قابلیت کشف ترک‌ها بسیار خوب محدود به ترک‌های باز یا بزرگ


• قابلیت کشف نقص حجمی خوب، با تحلیل زاویه‌ای عالی، برای حفره و ترک‌های حجیم


• قابلیت عمق‌یابی دقیق ندارد


• مستندات تصویری محدود (با A-Scan یا B-Scan) تصویر کامل نقص

بخش چهارم: در چه شرایطی UT را به RT ترجیح دهیم؟

محیط‌های صنعتی فعال:

در پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایی که ایزوله کردن منطقه برای RT سخت و خطرناک است، استفاده از UT بسیار مناسب‌تر است.

سرعت عملیات:

وقتی سرعت اجرای تست اهمیت دارد (مانند نصب تجهیزات در پروژه‌های فشرده)، UT زمان بازرسی را تا یک‌پنجم کاهش می‌دهد.

قطعات با ضخامت زیاد:

در موادی با ضخامت بالا، UT توانایی بیشتری برای نفوذ و تعیین عمق دارد.

نقص‌های خطی و ترک‌ها:

UT در تشخیص ترک‌های نازک و طولانی نسبت به RT بسیار مؤثرتر است، به‌ویژه با استفاده از پروب زاویه‌دار یا تکنولوژی PAUT.

بخش پنجم: مواردی که RT ارجح است

زمانی که نیاز به تصویر مستند وجود دارد:

در پروژه‌هایی که مشتری نیاز به تأیید تصویری از کیفیت جوش دارد.

در خطوط خودکار تولید:

در صنایع خودروسازی یا مخازن گاز مایع که قابلیت آرشیو تصویری اهمیت دارد.

در مواد با دانه‌بندی درشت یا لایه‌لایه:

در بعضی فلزات ریخته‌گری یا قطعات کامپوزیتی، UT دقت کافی ندارد و RT نتیجه بهتری می‌دهد.

بخش ششم: تجربه‌های عملی شرکت رابین پایا

در یکی از پروژه‌های بزرگ در جزیره کیش (برج‌های فلزی آنامیس)، تیم بازرسی ما با ارزیابی اولیه تصمیم به استفاده از UT به‌جای RT گرفت. نتیجه این انتخاب:

• صرفه‌جویی ۴۵٪ در هزینه کلی بازرسی


• کاهش زمان اجرای تست از ۱۲ روز به ۵ روز


• کاهش توقف عملیات ساخت و افزایش بهره‌وری

بخش هفتم: تکنولوژی‌های نوین در UT

Phased Array Ultrasonic Testing (PAUT):

این تکنولوژی امکان اسکن حجمی سریع، ثبت تصویر و تحلیل نقص را با دقت بالا فراهم می‌کند.

TOFD (Time of Flight Diffraction):

روشی بسیار دقیق برای ارزیابی ترک‌ها و ناپیوستگی‌های ریشه جوش، مخصوص پروژه‌های حساس مانند راکتورها و بویلرها.

نتیجه‌گیری

تست UT و RT هر دو ابزارهایی قدرتمند در اختیار بازرس هستند، اما شناخت دقیق تفاوت‌ها، نقاط قوت و محدودیت‌های هر روش است که می‌تواند به تصمیمی بهینه برای ایمنی، کیفیت و هزینه‌های پروژه منجر شود. شرکت رابین پایا با تکیه بر تجربه فنی و تجهیزات پیشرفته، آماده ارائه مشاوره تخصصی در انتخاب روش مناسب تست برای پروژه شماست.