موارد انحلال شرکت های تجاری
موارد انحلال شرکت های تجاری
موارد انحلال شرکت و آثار این انحلال یعنی تصفیه دارایی شرکت به طور کلی به شرح ذیل می باشد که به بررسی اختصاری هریک می پردایم:
1.انحلال مبتنی بر اراده ی شرکا؛
2.انحلال به سبب از بین رفتن یکی از عناصر شرکت؛
3.انحلال مبتنی بر دلایل موجه؛
4.انحلال به سبب وضعیت یکی از شرکا؛
■انحلال مبتنی بر اراده ی شرکا:
در بررسی این مورد باید بین فرضی که در آن کلیه شرکا انحلال شرکت را می خواهند و فرضی که در آن انحلال شرکت خواسته ی فقط یک یا چند نفر از شرکا است تفکیک قائل شد.
الف)انحلال مبتنی بر رضایت تمام شرکا: رضایت به انحلال در زمانی مطرح می گردد که شرکت برای مدت نامحدود تشکیل شده یا مدت شرکت که در شرکت نامه پیش بینی شده است به پایان نرسیده باشد و به هر حال اگر قبل از اتمام مدت شرکت همگی شرکا به انحلال آن رضایت دهند، شرکت منحل می شود.
ب)انحلال به اراده ی یکی از شرکا: هرگاه یکی از شرکا قرارداد شرکت را فسخ کند شرکت منحل می گردد.مشروط بر این که شرکت برای مدت معین تشکیل نشده باشد که در این مورد باید به ماده 137 ق.ت رجوع کرد که بیان می دارد: ((1.شریک در صورتی می تواند از این حق استفاده کند که اساسنامه این حق را از او سلب نکرده باشد. 2.فسخ ناشی از قصد اضرار به شرکا نباشد. 3.تقاضا باید شش ماه قبل از فسخ به طور کتبی به شرکا اعلام شود. 4.اگر موافق اساسنامه است باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود،فسخ در موقع ختم محاسبه سالانه به عمل می آید.))
به هرحال فسخ شرکت در صورت قانونی بودن، منتهی به انحلال شرکت می شود و اگر شرکای دیگر بخواهند فعالیت شرکت را ادامه دهند باید شرکت جدیدی را ایجاد کنند.
■انحلال به جهت از بین رفتن یکی از عناصر شرکت:
در موارد ذیل ممکن است انحلال شرکت به جهت نقص در یکی از عناصر تشکیل دهنده شرکت پیش بیاید که اهم آن عبارت است از:
الف)کاهش تعدد شرکا:مقنن مطابق قانون تجارت برای تشکیل شرکت حسب مورد حضور تعدادی از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی را لازم می داند در صورت منتفی بودن این تعداد باید گفت شرکت شخصیت خود را از دست داده و منحل خواهد شد.به فرض مثال مقنن در ماده 3 قانون تجارت مقرر می دارد: ((در شرکت سهامی تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشد.)) و در خصوص سایر شرکت ها بجز شرکت تعاونی تعداد شرکاء لازم برای تشکیل شرکت را به دو شخص تقلیل می دهد.
ب)تقلیل سرمایه شرکت:در این خصوص ماده 5 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مقرر می دارد: ((در موقع تاسیس، سرمایه شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد. درصورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار تقاضا کند.)) البته اگر قبل از صدور رای قطعی از سوی دادگاه، موجب درخواست انحلال شرکت به دلیل افزایش سرمایه یا تبدیل آن به نوع دیگری از انواع شرکت ها منتفی گردد، دادگاه رسیدگی کننده حکم بر "بطلان دعوا" صادر خواهد کرد.
ج)انتفای موضوع شرکت: منتفی شدن موضوع شرکت در دو مورد مصداق می یابد که یکی مربوط به فعالیتی است که شرکت جهت انجام آن تشکیل یافته که در این زمینه ماده 136 ق.ت اینگونه مقرر می دارد: ((وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل نشده بود انجام داه یا انجام آن غیرممکن باشد.)) و دیگری مربوط به دارایی شرکت است که از میان رفتن کامل دارایی شرکت موجب تلف شدن موضوع شرکت خواهد شد.
د)انقضای مدت شرکت: هرگاه شرکت برای مدت معینی تشکیل شده باشد و با انقضای مدت، شرکا رضایت به تمدید آن ندهند شرکت منحل خواهد شد.
ه)ورشکستگی شرکت: مطابق ماده 412 ق.ت: (( ورشکستگی شرکت تجاری زمانی مصداق دارد که شرکت از تادیه وجوهی که برعهده دارد برنیاید.)) بنابراین در صورت ورشکستگی شرکت، شرکت منحل خواهد شد مگر اینکه طلبکاران شرکت ورشکسته توافق کنند که با شرکت قرارداد ارفاقی منعقد نمایند.
موارد انحلال شرکت و آثار این انحلال یعنی تصفیه دارایی شرکت به طور کلی به شرح ذیل می باشد که به بررسی اختصاری هریک می پردایم:
1.انحلال مبتنی بر اراده ی شرکا؛
2.انحلال به سبب از بین رفتن یکی از عناصر شرکت؛
3.انحلال مبتنی بر دلایل موجه؛
4.انحلال به سبب وضعیت یکی از شرکا؛
■انحلال مبتنی بر اراده ی شرکا:
در بررسی این مورد باید بین فرضی که در آن کلیه شرکا انحلال شرکت را می خواهند و فرضی که در آن انحلال شرکت خواسته ی فقط یک یا چند نفر از شرکا است تفکیک قائل شد.
الف)انحلال مبتنی بر رضایت تمام شرکا: رضایت به انحلال در زمانی مطرح می گردد که شرکت برای مدت نامحدود تشکیل شده یا مدت شرکت که در شرکت نامه پیش بینی شده است به پایان نرسیده باشد و به هر حال اگر قبل از اتمام مدت شرکت همگی شرکا به انحلال آن رضایت دهند، شرکت منحل می شود.
ب)انحلال به اراده ی یکی از شرکا: هرگاه یکی از شرکا قرارداد شرکت را فسخ کند شرکت منحل می گردد.مشروط بر این که شرکت برای مدت معین تشکیل نشده باشد که در این مورد باید به ماده 137 ق.ت رجوع کرد که بیان می دارد: ((1.شریک در صورتی می تواند از این حق استفاده کند که اساسنامه این حق را از او سلب نکرده باشد. 2.فسخ ناشی از قصد اضرار به شرکا نباشد. 3.تقاضا باید شش ماه قبل از فسخ به طور کتبی به شرکا اعلام شود. 4.اگر موافق اساسنامه است باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود،فسخ در موقع ختم محاسبه سالانه به عمل می آید.))
به هرحال فسخ شرکت در صورت قانونی بودن، منتهی به انحلال شرکت می شود و اگر شرکای دیگر بخواهند فعالیت شرکت را ادامه دهند باید شرکت جدیدی را ایجاد کنند.
■انحلال به جهت از بین رفتن یکی از عناصر شرکت:
در موارد ذیل ممکن است انحلال شرکت به جهت نقص در یکی از عناصر تشکیل دهنده شرکت پیش بیاید که اهم آن عبارت است از:
الف)کاهش تعدد شرکا:مقنن مطابق قانون تجارت برای تشکیل شرکت حسب مورد حضور تعدادی از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی را لازم می داند در صورت منتفی بودن این تعداد باید گفت شرکت شخصیت خود را از دست داده و منحل خواهد شد.به فرض مثال مقنن در ماده 3 قانون تجارت مقرر می دارد: ((در شرکت سهامی تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشد.)) و در خصوص سایر شرکت ها بجز شرکت تعاونی تعداد شرکاء لازم برای تشکیل شرکت را به دو شخص تقلیل می دهد.
ب)تقلیل سرمایه شرکت:در این خصوص ماده 5 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مقرر می دارد: ((در موقع تاسیس، سرمایه شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد. درصورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار تقاضا کند.)) البته اگر قبل از صدور رای قطعی از سوی دادگاه، موجب درخواست انحلال شرکت به دلیل افزایش سرمایه یا تبدیل آن به نوع دیگری از انواع شرکت ها منتفی گردد، دادگاه رسیدگی کننده حکم بر "بطلان دعوا" صادر خواهد کرد.
ج)انتفای موضوع شرکت: منتفی شدن موضوع شرکت در دو مورد مصداق می یابد که یکی مربوط به فعالیتی است که شرکت جهت انجام آن تشکیل یافته که در این زمینه ماده 136 ق.ت اینگونه مقرر می دارد: ((وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل نشده بود انجام داه یا انجام آن غیرممکن باشد.)) و دیگری مربوط به دارایی شرکت است که از میان رفتن کامل دارایی شرکت موجب تلف شدن موضوع شرکت خواهد شد.
د)انقضای مدت شرکت: هرگاه شرکت برای مدت معینی تشکیل شده باشد و با انقضای مدت، شرکا رضایت به تمدید آن ندهند شرکت منحل خواهد شد.
ه)ورشکستگی شرکت: مطابق ماده 412 ق.ت: (( ورشکستگی شرکت تجاری زمانی مصداق دارد که شرکت از تادیه وجوهی که برعهده دارد برنیاید.)) بنابراین در صورت ورشکستگی شرکت، شرکت منحل خواهد شد مگر اینکه طلبکاران شرکت ورشکسته توافق کنند که با شرکت قرارداد ارفاقی منعقد نمایند.
